“Qarabağ: folklor da bir tarixdir” kitabının VIII cildi çap olunub

Folklor İnstitutunda Qarabağ layihəsi çərçivəsində yeni bir kitab – “Qarabağ: folklor da bir tarixdir” çoxcildliyinin VIII cildi işıq üzü görüb. “Zərdabi” nəşriyyatında çapdan çıxmış kitabda Bakı, Gəncə şəhərləri, Goranboy, Tərtər, Yevlax, Şamaxı, Bərdə və Xızı rayonlarında məskunlaşmış Kəlbəcər sakinlərindən toplanmış folklor örnəkləri yer almışdır.
Bu seriyadan buraxılan digər cildlərdə olduğu kimi, bu kitab da yeniliyi ilə diqqəti cəlb edir. Burada da nəsil-tayfa, əcdadlar haqqında, ayrı-ayrı kəndlərin bünövrəsini qoyan şəxslər haqqında maraqlı nümunələr verilmişdir.
Kitabda yer almış “Qulf haqqında” təsəvvür, “Yeddi qardaş ilan” haqqında rəvayət, “Üç qardaş” nağılı, “Səməd Vurğunun Kəlbəcər səfəri” ilk dəfə çap olunan nümunələrdir. Bundan əlavə, “Lövhi-məhfuz”, “Adam şeytan”, “Musa peyğəmbər və Qara qul”, “Aşıq Alının Türkiyə səfəri” kimi bir çox mətnlərin ənənəvi variantlardan fərqlənən yeni variantları yazıya alınmışdır.
Bölgədən yeni süjetlərlə yanaşı, Şıx Səyad kimi yeni personaj da qeydə alınmışdır. Şıx Səyad, Şıx Sədi, Şıx Sədin kimi müxtəlif adlarla təqdim edilən bu personaja nağıl qəhrəmanı kimi ilk dəfə bu bölgədə rast gəlinir.
Bölgədən toplanmış bəzi nümunələr həm də bir çox janrların inkişafı haqqında müəyyən təsəvvür əldə etməyimizə kömək edir.
Əsrik kəndindən qeydə alınmış “Əsl dost” nağılı (TR 893*A) belə nümunələrdən biridir. Mətn ənənəvi nağıl süjeti əsasında qurulsa da, məlum nağıllardan xeyli fərqlənir. Ənənəvi epik məkanlar burada real məkanla əvəz olunur (Yəmən, Misir kimi coğrafi adlar əvəzinə, Azərbaycan, Amerika kimi müasir coğrafi məkanlar işlədilir), hadisələr yaxın keçmişdə cərəyan etdiyindən müasir məişət elementləri, müasir dövrlə səsləşən bir çox sənət və peşə adları burada tez-tez işlədilir. Arxaik nağıllarda qəhrəmanın milliyyəti olmadığı halda, burada onun milli mənsubiyyəti önə çıxarılır.
“Əsl dost” nağılında müşahidə etdiyimiz bu cür dəyişikliklər, yəni nağılın fantastik donunu çıxararaq real məzmun kəsb etməsi, əslində onu müasir dövrlə əlaqələndirmək ehtiyacından irəli gəlir.
Layihənin rəhbəri fil.ü.e.d., AMEA-nın müxbir üzvü Muxtar Kazımoğlu (İmanov), materialların toplayıcısı və tərtibçisi fil.ü.f.d. İlkin Rüstəmzadədir.